Τι προκαλεί την υψηλή χοληστερίνη;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν τη Νο1 αιτία θανάτου στη σύγχρονη εποχή, αφού σε αυτά οφείλεται το 31% των θανάτων παγκοσμίως. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να μας κάνει να αναρωτιόμαστε τι είναι αυτό που μας οδηγεί στην ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου και πώς θα το αποφύγουμε. Ένας από τους κύριους δείκτες καρδιαγγειακής υγείας είναι και η χοληστερόλη.

Η χοληστερόλη είναι ένα συστατικό που φυσιολογικά υπάρχει στο σώμα μας, αφού πέρα από την τροφή, παράγεται και ενδογενώς στο ήπαρ. Στο αίμα απαντάται σε διάφορες μορφές, με πιο γνωστές την LDL ή «κακή» χοληστερόλη και την HDL ή «καλή», κάθε μία εκ των οποίων επιτελεί διαφορετική λειτουργία. Ο λόγος που λαμβάνουν αυτούς τους χαρακτηρισμούς είναι πως η LDL σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης αθηρωματικής πλάκας, η εξέλιξη της οποίας πολύ συχνά οδηγεί στο θάνατο, ενώ η HDL προστατεύει το καρδιαγγειακό σύστημα. Για τη διασφάλιση της υγείας θα πρέπει τα επίπεδα της πρώτης να διατηρούνται χαμηλά, ενώ της δεύτερης υψηλά. Σαφώς, υπάρχει πάντα το γενετικό υπόβαθρο το οποίο ενδέχεται να επηρεάζει τις τιμές της χοληστερόλης στο αίμα, ωστόσο ο τρόπος ζωής μπορεί να αντιστρέψει, τουλάχιστον σε ένα βαθμό, την επίδραση ενός «κακού» γονιδίου. Πολύ συχνά το άτομο έρχεται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της υψηλής χοληστερόλης (υπερχοληστερολαιμία) όταν πλέον αυτό έχει εγκατασταθεί, με αποτέλεσμα να πρέπει να χρησιμοποιηθεί φαρμακευτική αγωγή. Τα φάρμακα που δίδονται για τη μείωση της χοληστερόλης, όπως και οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή, δεν αρκούν για να εξασφαλίσουν την πλήρη ίαση. Λαμβάνοντας φαρμακευτική αγωγή, το άτομο συχνά επαναπαύεται και διατηρεί τις προηγούμενες συνήθειες του τρόπου ζωής του που πιθανά οδήγησαν στη δημιουργία του προβλήματος. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πως με ή χωρίς φάρμακο, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη χοληστερόλη, θα πρέπει να αναδιαμορφώσουμε συνολικά τον τρόπο ζωής μας. 

Οι διατροφικές συνήθειες και ο χρόνος που αφιερώνει το άτομο σε καθιστικές ή ενεργητικές δραστηριότητες είναι καθοριστικοί παράγοντες των επιπέδων χοληστερόλης. Σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πως η χοληστερόλη της δίαιτας έχει μικρή μόνο επίδραση στη συγκέντρωση της χοληστερόλης του αίματος. Το συστατικό της διατροφής που επηρεάζει αρνητικά φαίνεται πως είναι τα είδη λιπαρών οξέων, και συγκεκριμένα τα κορεσμένα και τα trans. Αυτά βρίσκονται κυρίως στο ζωικό λίπος (ιδιαίτερο σε κόκκινο κρέας, τυριά, αλλαντικά κοκ), σε πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα (όλες οι μορφές junk food και τυποποιημένων σνακ), στο λάδι που έχει υποστεί θερμική επεξεργασία (τηγάνισμα) και στα γλυκά. Με ένα απλό παράδειγμα, είναι πολύ πιο ασφαλές για τα επίπεδα χοληστερόλης να καταναλώσει κάποιος ένα βραστό αυγό, ο κρόκος του οποίου είναι πλούσιος σε χοληστερόλη, πάρα ένα τηγανητό κολοκύθι, καθώς το λάδι στο οποίο τηγανίζεται είναι πλούσιο σε κορεσμένα και trans λιπαρά οξέα. Πέρα από τα τρόφιμα προς αποφυγή, ωστόσο, υπάρχουν και τρόφιμα τα οποία βοηθούν στη μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης, με κύριους εκπροσώπους τις πηγές φυτικών ινών, όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, καθώς και τις πηγές ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων, όπως είναι τα ψάρια και οι ξηροί καρποί. Άλλα συστατικά τα οποία έχει φανεί πως συνεισφέρουν είναι οι φυτικές στερόλες και στανόλες, οι οποίες φυσιολογικά βρίσκονται σε φυτικά έλαια (όπως το σησαμέλαιο), σε ξηρούς καρπούς, αλλά και σε φρούτα και λαχανικά, ενώ πλέον ένα πλήθος τροφίμων του εμπορίου (όπως τα προϊόντα επάλειψης) εμπλουτίζεται με τα συστατικά αυτά. Σε ό,τι αφορά στην HDL, αυτή αυξάνεται με την φυσική δραστηριότητα, είτε στα πλαίσια οργανωμένης άσκησης είτε ως μέρος κάποιας ψυχαγωγικής δραστηριότητας, όπως μια βόλτα με φίλους. Όσο πιο συχνή είναι η ενασχόληση με τη φυσική δραστηριότητα, τόσο πιο εύκολη γίνεται η διατήρηση της χοληστερόλης σε φυσιολογικά επίπεδα και άρα η αποφυγή ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Τα επιστημονικά δεδομένα από την Ικαρία δείχνουν χαμηλά ποσοστά καρδιαγγειακών νοσημάτων, γεγονός το οποίο σχετίζεται με την plant-based διατροφή που κάνουν οι κάτοικοι, προτιμώντας παράλληλα το λευκό αντί του κόκκινου κρέατος, σε συνδυασμό με την άσκηση που περιλαμβάνει η καθημερινότητά τους, είτε με τη μορφή λ.χ. αγροτικών εργασιών είτε ως μεγάλοι περίπατοι στο νησί. Οι οδηγίες ενός επιστήμονα υγείας δε θα μπορούσαν να είναι διαφορετικές προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποφυγή της υπερχοληστερολαιμίας, ακόμα και όταν το άτομο έχει γενετική προδιάθεση. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου τρόπου ζωής προάγει τη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα και επομένως είναι ένα ανεκτίμητος θησαυρός για την καρδιαγγειακή υγεία.